Naalakkersuisoqarfik Issittumi Siunnersuisooqatigiit ataanni suleqatigiissitalianut pingasunut akisussaasuuvoq:  

• Uumassusillit assigiinngisitaanerannut suleqatigiissitaliaq (CAFF – Conservation of Arctic Flora and fauna).  
• Avatangiisinut silallu pissusaanut suleqatigiissitaliaq (AMAP – Arctic Monitoring and Assessment Programme).
• Imaani avatangiisit allanngutsaaliorneqarnerannut suleqatigiissitaliaq (PAME – Protection of the Arctic Marine Environment).

Naalakkersuisoqarfik CAFF-imi Kunngeqarfiup angalatitaanni aqutsisuuvoq. Piffissami 2006-2009 CAFF-imut siulittaasoqarfik Kalaallit Nunaata isumagisaraa, aammalu 2023-2025-imi siulittaasoqarfik isumagisareqqittussaallugu.

Tamatuma saniatigut Issittumi Siunnersuisooqatigiit ataanni Kalaallit Nunaat Baffinip Kangerliumarngani /Ikersuaq Davisimi silap pissusaata allanngoriartornerata sunniinerinut aammalu silap pissusaanut naleqqussarnissamut suliniutaasinnaasut paasiniarneqarnissaat pillugu Canadamik aamma Danmarkimik suleqateqarnermi peqataavoq.

Naalakkersuisoqarfik nunani tamalaani Uumassusillit assigiinngissitaarnerat pillugu nunani tamalaani isumaqatigiissummut nalunaarusiortarpoq aammalu 2022-mi COP15-mi ataatsimeersuarnermi uumassusillit assigiinngissitaarnerannut nunarsuarmi siunnerfissat nutaat isumaqatiginninniutigineqarnerannut peqataalluni.

Uumassusillit assigiinngissitaarnerat pillugu nunani tamalaani isumaqatigiissut pinngortitamik allanngutsaaliuinermut suliassaqarfimmi nunani tamalaani isumaqatigiissutini pingaarnersaasut ilagaat. Nunani tamalaani isumaqatigiissummi siunertaavoq pinngortitap ataqatigiinnerani, uumasuni aammalu kingornuttakkanut tunngasuni uumassusillit assigiinngissitaanerannik piujuartitsinissaq. Uumassusillit assigiinngisitaartut – imaluunniit uumassusillit assigiinngissitaarnerat – nunami uumassusillit tamarmik assigiinngissitaarnerannut taaguutaavoq; uumasut, naasut, bakteriat, pupiit il.il.

IMO tassaavoq Naalagaaffinni Peqatigiinni nunani tamalaani imarsiornermut kattuffik. Ilisimasanik annertusaanissaq pillugu suleqatiginninniarluni aammalu Kalaallit Nunaata imaani avatangiisini maleruagassiinermi soqutigisai qulakkeerniarlugit, Kalaallit Nunaat nunani tamalaani naapittarfinni assigiinngitsuni IMO aqqutigalugu peqataavoq.

Issittumi Heavy Fuel Oil (HFO) atorlugu imaatigut ingerlaarnissap assartuinissallu inerteqqutigineqarnerannut Kalaallit Nunaat 2020-p naalernerani IMO-mi tapersiisunut ilaalerpoq. HFO tassaavoq ikummatissaq avatangiisinut immikkut ajoqusiisartoq, silaannarmik mingutsitsinermut aammalu apummi sermillu qaavini paamit pujoralaqalertarneranut pissutaasartoq.

MARPOL-imi nunani tamalaani isumaqatigiissummut Ilanngussaq VI-mut tunngatillugu Kalaallit Nunaannut nunamut tunuarsimaarfeqarneq atorunnaarsinniarlugu, 2021-mi Inatsisartut aalajangerput. MARPOL-imi nunani tamalaani isumaqatigiissummut Ilanngussaq VI-p akuersaarneratigut Kalaallit Nunaat svovlinik allanillu akuutissanik avatangiisinut ajoqusiisartunik umiarsuarniit aniatitsinerup killilersimaarnissaanut peqataalerpoq.

Kalaallit Nunaat nunani avannarlerni suleqatigiinnermi eqeersimaartumik peqataavoq, tassani aamma ilaapput Danmark, Finland, Island, Norge, Sverige, Savalimmiut aamma Åland. Nunani tamalaani suleqatigiinneq politikkikkut, aningaasaqarnikkut kulturikkullu ingerlanneqarpoq. Suleqatigiinnermi suliassaqarfiit, nunani avannarlerni ataatsimoorluni suliniuteqarnikkut nunanut avannarlernut taakkualu innuttaannut naleqarnerulersitsiviusussat, ukkatarineqarput.

Nukissiuteqarneq

Kalaallit Nunaat aammalu nunani avannarlerniittut nunat allat ataavartumik nukissiuteqarnermut ikaarsaarnissamik anguniagaqarfiusumik siunnerfeqarput. Nunani avannarlerni suleqatigiinnermi nunami namminermi siunnerfiit tapersersornissaat siunertaavoq, taamaalilluni Nunat Avannarliit nukissiuteqarnermut suliassaqarfimmi siuttutut inissisimaannarsinnaassallutik. Suleqatigiinneq Piujuartitsiviusumik siuariartortitsinermut Nunani Avannarlerni ministerit siunnersuisooqatigiivisigoortumik (MR-VÆKST) aqunneqarpoq, tassani nunani avannarlerni ministerit nukissiuteqarnermut suliassaqarfimmut akisussaasuusut, suliaqarnermut aqutsisuullutik.

Avatangiisit Silallu pissusia

Nunani avannarlerni naalakkersuisut avatangiisinut silallu pissusianut suleqatigiinnerat Avatangiisinut Silallu pissusianut Nunani Avannarlerni ministerit siunnersuisooqatigiiffiatigoortumik (MR-MK) aqunneqarpoq, tassani nunani avannarlerni aammalu sumiiffinni namminersortuni avatangiisinut silallu pissusianut ministerit ukiumut marloriarlutik naapittarlutik. Ilaatigut avatangiisit pitsaassusaata aammalu Nunani Avannarlerni inuunerup pitsaassusaata piujuartinnissaannut pitsanngorsarnissaannullu, avatangiisinut silallu pissusianut suliassaqarfimmi Nunani avannarlerni suleqatigiinneq iluaqutaassaaq kiisalu nunap immikkoortuini nunanilu tamalaani suleqatigiinnermut sunniissalluni.

Oslomi aamma Parisimi nunani tamalaani isumaqatigiissummi (OSPAR) siunertaavoq imaani avatangiisinik mingutsitsinissamik pitsaaliuinissaq akiuiniarnissarlu. Nunani tamalaani isumaqatigiissut imaanut qulequttani arlalinni nunap immikkoortuini suleqatigiinnermut tunngavissaliivoq. Nunani tamalaani isumaqatigiissut Atlantikup avannamut kippasissortaanut tunngasuuvoq, taamaalillunilu Tunup avataani imartat tamarmi pineqartunut ilaalluni. 3-sømilinut killeqarfiup avataani Kalaallit Nunaata aningaasarsiornermut akisussaaffeqarfia aammalu nunap iluani imartaq akisussaaffeqarfiusoq nunani tamalaani isumaqatigiissummi pineqartunut ilaatinneqarput.

Kalaallit Nunaanni Ramsar-eqarfittut toqqagaasut 12-iupput, nunami pinngortitamut asseqanngitsumut imaluunniit uumasut najortagaannut aserfallannissamut illersuiffiusut. Taakkua Ramsar-inut nalunaarut, sumiiffinnut tamaginnut atuuttoq, naapertorlugu illersugaapput. Ramsar-eqarfiit tassaapput masarsoqarfiit nunani tamalaani pingaaruteqartut, pingaartumik timmissat imarmiut najortagaattut, aammalu illersorneqartussaallutik. Sumiiffinni ataasiakkaani immikkut toqqaanermut tunngavigisaat mianeralugu susoqaqqusaanersoq, sumiiffinnut eqqissisimatitanut aammalu Ramsar-eqarfinnut nalunaarutini maleruagassiivigineqarpoq.